ՀՀ արտակարգ իրավիճակների
նախարարություն

Ու՞մ հետ չի պատահել, որ հանկարծ շնչուղիները փակվեն, ու մի պահ չկարողանա շնչել: Հիմնականում բանն ավարտվում է մի քանի խռպոտ հազով, որի շնորհիվ կոկորդին կանգնած օտար մարմինը դուրս է մղվում: Բայց լինում է եւ այնպես, որ հազը չի օգնում, մարդը՝ չկարողանալով ո՛չ շնչել, ո՛չ խոսել, ո՛չ հազալ, կարմրում է, կապտում…
Սա բավական հաճախ հանդիպող իրավիճակ է, որ ավելի շատ առաջանում է մանկահասակ երեխաների շրջանում: Ու քանի որ նման իրավիճակներում շատ կարեւոր է արագ եւ ճիշտ առաջին օգնություն կամ ինքնօգնություն ցույց տալը՝ ուստի հարկ է, որ բոլորն իմանան, թե ինչու՞ եւ ինչպե՞ս են փակվում շնչուղիները եւ փրկության ի՞նչ միջոցներ կան:

Շնչառական ուղիները կարող են փակվել (խցանվել)՝
- սննդով,
- փոքր խաղալիքներով կամ դրանց կտորներով,
- փոքր առարկաներով (կոճակ, ուլունք, մետաղադրամ, խճաքար),
- փսխման զանգվածներով,
- արյունով, լորձով, թքով:

Շնչուղիները սննդամթերքով չխցանվելու համար հարկավոր է պահպանել այն կանոնները, որոնք նաեւ գեղագիտության ասպարեզից են: Նախ՝ չի կարելի ագահորեն կուլ տալ պատառներն առանց ծամելու: Հետո՝ չի կարելի ուտելիս խոսել, ծիծաղել, մտածել այլ բաների մասին, զարմանալ: Հատկապես վտանգավոր են ուտելով, ծամելով քայլելը կամ վազելը, խաղալը:
Երբ շնչուղիները փակվում են՝ մարդու շնչառությունն անմիջապես դադարում է, նա կորցնում է գիտակցությունը, ուշաթափվում է, եւ եթե անհապաղ օգնություն չստանա՝ կարող է մահանալ: Ճիշտ օգնություն ցույց տալու համար նախ պետք է իմանալ, թե ինչ նշաններ են ի հայտ գալիս, երբ շնչուղիները խցանվել են:
- Սովորաբար մարդը մեկ կամ երկու ձեռքով բռնում է կոկորդը կամ կրծքավանդակը:
- Չի կարողանում խոսել, շնչել, հազալ:
- Ոմանք կարողանում են թույլ հազալ կամ անբնական սուր ձայներ հանել, խզխզացնել:
- Մարդու դեմքը կարմրում է, հետո՝ սկսում է կապտել, պարանոցի երակներն ուռչում են:
- Անհանգստությունը կարող է վերաճել գիտակցության կորստի՝ ուշաթափության:

Շնչուղիների խցանման դեպքում ցուցաբերվող առաջին օգնությունը

Նախ եւ առաջ հիշե՛ք, որ չի կարելի փորձել օտար մարմինը հանել մատներով: Ինչպես ասում են՝ կարող եք ունքը շինելու տեղն աչքն էլ հանել. կարող եք օտար մարմինն ավելի խոր խցկել շնչափողը: Անմիջապես կանչեք օգնություն, որեւէ մեկին ուղարկեք զանգահարելու շտապ օգնություն ու անհապաղ սկսեք օգնություն ցույց տալ տուժածին: Իզուր ժամանակ չվատնեք նրա բերանը հետազոտելու վրա:Շնչուղիները բացելու ամենատարածված ձեւը Հեմլիխի մեթոդն է, որն իր անունը ստացել է այն հայտնաբերողից՝ ամերիկացի վիրաբույժ Հենրի Հեմլիխից: Մեթոդը հետեւյալն է. կտրուկ սեղմում է կատարվում որովայնի վրա, որից թոքերում եւ շնչուղիներում եղած օդն ուժով դուրս է գալիս՝ իր հետ դուրս մղելով եւ օտար մարմինը, ճիշտ այնպես, ինչպես շամպայնի շշի խցանն է դուրս թռչում գազի ճնշման տակ:

- բռունցքը դրեք որովայնի սեղմման կետի վրա, մյուս ձեռքով դեպի վեր ուղղված ուժեղ հարված հասցրեք բռունցքին,
- որովայնին սեղմումը կատարեք՝ ամբողջ մարմնով հենվելով տարբեր առարկաների (աթոռի մեջքին, ցանկապատին կամ լվացարանին): Օրինակ՝ հետեւից մոտեցեք աթոռին եւ ամբողջ մարմնով ընկեք թիկնակին: Աշխատեք չհենվել սուր անկյուններ ունեցող առարկաների վրա:
Երբ տուժածը սկսում է ինքնուրույն շնչել կամ հազալ՝ դադարեցրեք սեղմումները, համոզվեք, որ օտար մարմինը դուրս է եկել շնչուղիներից:
Չի բացառվում, որ տուժածը գեր կառուցվածք ունենա, եւ չկարողանաք գրկել նրան: Այդ դեպքում նույն գործողությունը կարելի է կատարել՝ գրկելով տուժածի կրծքավանդակը:

Մասնակի խցանում

Երբեմն լինում է այնպես, որ շնչուղին խցանվում է մասնակիորեն, այսինքն՝ օտար մարմինը լրիվ չի փակում այն: Այդ դեպքում մարդը կարողանում է շնչել, խոսել, հազալ: Նրա նեղացած շնչուղիներով օդն անցնելիս խզխզոց է լսվում: Նման վիճակում հայտնվածը չունի անհապաղ օգնության կարիք, եւ եթե հազում է, մի արգելեք նրան հազալ, ընդհակառակը, դա կօգնի, որ օտար մարմինը դուրս գա շնչուղիներից: Չի կարելի ընդունել պառկած դիրք, այդ դեպքում օտար մարմինը կարող է ավելի խոր թափանցել:
Հազը կոչում են "շնչուղիների պահապան շուն": Երբ նույնիսկ աննշան մի օտար մարմին մտնում է շնչուղի՝ մարդը հազում է ու դուրս մղում այն: Այսինքն հազը՝ այդ "շնչուղիների պահապան շունը", միշտ հսկում է շնչուղիները, օտար ոչ մեկին ներս չի թողնում: Ուրեմն՝ երբեք մի զսպեք հազը, մի զրկեք ձեզ ինքնապաշտպանական այդ բնական միջոցից: